Alanya Tersanesi: Selçuklu'dan Günümüze Akdeniz'in En Eski Denizcilik Mirası

Kemerli beş gözüyle 1228'den günümüze ulaşan Alanya Tersanesi, tarihi yarımadanın gerdanını süsleyen bir "beşi bir yerde" kolyesi gibi ziyaretçilerini karşılıyor. Selçuklu'nun Akdeniz'in sıcak sularıyla tanışmasının ardından bu sularda kalıcı olacağının bir ispatı olarak yaptırılan bu zarif ortaçağ yapısı, dünyanın hala işleyebilen en eski tersanesi olma unvanını gururla taşıyor.

Akdeniz'in masmavi sularına açılan bu tarihi kapıdan, 800 yıllık bir denizcilik serüvenine çıkmaya hazır mısınız?

Tarihi ve Mimari Özellikleri

Tersanenin İnşası ve Tarihçesi

Sultan I. Alaaddin Keykubad, Anadolu yarımadasının Karadeniz'deki en uç noktası olan Sinop'ta yaptırdığı kale ve tersaneden sonra Alanya'nın fethiyle birlikte Akdeniz'de de bir kule ve tersane inşa ettiriyor. Kızıl Kule'den iki yıl sonra, 1228'de tamamlanan tersane, Selçuklu Sultanı'nın "karanın ve iki denizin sultanı" unvanını almasına vesile oluyor.

Sinop Kalesi'ni yapan Halepli usta, Kızıl Kule'yi de yaptığına göre belki her iki tersane de onun eseri olabilir. Tersanenin yapım yeri, sadece Kızıl Kule'ye yakın olduğu için değil, gün ışığından en fazla yararlanılacak şekilde stratejik olarak hesaplanmıştır.

Mimari Yapısı ve Özellikleri

Tersanenin denize bakan cephesi 56,5 metre uzunluğundadır. Her birinin genişliği 7,70 metre olan, en uzunu 43, en kısası 32 metre uzunluğunda beş adet kemerli gözden oluşmaktadır. Duvarları kesme taş, kemer ve tonozları tuğladan yapıldığı için, yapıdaki menfezler hem içeriyi aydınlatıyor hem de temiz hava akışı sağlıyor.

Bu beş göz, her biri bir gemi inşa edilebilecek şekilde tasarlanmış olup, Selçuklu deniz mimarisinin en önemli örneklerinden birini oluşturmaktadır. Yapının dayanıklılığı, 800 yıldır ayakta kalmasını ve hala işlevsel olabilmesini sağlamıştır.

İç Yapısı ve Özel Alanları

Freskleri ve İşlevsel Mekanları

Karşılıklı iki duvarında Zülfikar freskleri bulunan mekan, Selçuklu döneminde mühendis ya da komutan odası, Osmanlı döneminde ise mescit olarak kullanılmıştır. Hemen karşısındaki penceresiz mekan ise güvenlik amaçlı olarak tasarlanmıştır. Bu detaylar, tersanenin sadece bir üretim yeri değil, aynı zamanda bir savunma ve yönetim merkezi olarak da hizmet verdiğini gösteriyor.

İki mekanın arasından ana giriş kapısı ile girilen beş bölümlü imalathanelerin sonundaki kapalı mekanla tersane son buluyor. Bu son mekanın tonozlarının üzerinde havalandırma ve aydınlatma için açılan bir pencere ve tersane kulesine açılan gizli bir geçit bulunuyor.

Tophane Kulesi

Tersanenin bir parçası olarak, denizden 10 metre yüksekteki bir kayaya tersaneyi korumak amacıyla ayrı bir kule inşa edilmiştir. Denizden gelebilecek saldırılara karşı tersaneyi ve limanı korumak için ilerleyen süreçte büyük toplar yerleştirildiğinden, bu kesme taşlarla örülmüş üç katlı dikdörtgen yapıya Tophane Kulesi denmektedir.

Bu kule, tersane kompleksinin savunma sisteminin önemli bir parçası olup, yapının stratejik önemini vurgulayan bir detaydır.

Günümüzde Alanya Tersanesi

Müze ve Sergilenen Eserler

Günümüzde Alanya Tersanesi, hem tarihi bir yapı olarak korunmakta hem de çeşitli sanat etkinliklerine ev sahipliği yapan bir müze olarak hizmet vermektedir. Ziyaretçilerin rahatça gezebilmeleri için kurulan ahşap parkur sayesinde sergilenen eserleri yakından inceleme imkanı bulunmaktadır.

Müzede sergilenen eserler arasında bir adet antik dönem vinci, kaplaması tamamlanmamış Osmanlı dönemi Çekevele teknesi, çeşitli gemi parçaları, gemi inşa aletleri, antik çağ çıpaları, gemilerde yön belirlemede kullanılan aletler, yıldız ölçerler ve Alanya yıldız haritası bulunmaktadır.

Kültürel Etkinlikler

İlk kez 1995'te ünlü ressam Prof. Hüsamettin Koçan'ın sergisine ev sahipliği yapan tersanenin duvarlarında bugün "Tarihi Mekanlardan Yükselen Müzik Tınıları" başlığı altında belli tarihlerde klasik müzik konserleri düzenlenmektedir. Çekiç ve testere gürültüsünün yerine artık yaylı, tuşlu ve nefesli çalgıların sesleri yankılanmaktadır.

Ayrıca, tersanenin tekrar aktif bir gemi yapım merkezi olarak kullanılabilmesi için çeşitli projeler hazırlık aşamasındadır. Bu projeler, tarihi yapının hem kültürel hem de işlevsel değerini arttırmayı hedeflemektedir.

Tersaneye Ulaşım ve Çevre

Nasıl Gidilir?

Tersaneye ulaşım için çeşitli seçenekler bulunmaktadır. Kızıl Kule'den devam eden surları takip ederek yürüyebilir, Soğuk Kapı Plajı'nın turkuaz sularından yüzerek ulaşabilir veya günlük tekne turlarına katılarak deniz yolunu kullanabilirsiniz. Sabah erken saatlerde Tersane'nin önünde SUP (Stand-Up Paddle) yapma imkanı da bulunmaktadır.

Çevrede Görülecek Yerler

Tersanenin yakın çevresinde ziyaret edilebilecek diğer önemli yerler arasında Soğuk Kapı Plajı, Alanya Kalesi, Sergilik, Liman ve Tophane Cafe bulunmaktadır. Ayrıca bölgede balıkçılık turu gibi aktivitelere de katılabilirsiniz.

Tarihi ve mimari açıdan benzer yerler arasında Alanya Kalesi, Kızıl Kule ve Alanya Müzesi sayılabilir. UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'nde yer alan bu yapılar, Alanya'nın zengin tarih ve kültür mirasını yansıtmaktadır.

Ziyaret İçin Pratik Bilgiler

• Çalışma Saatleri: Her gün 08:30-19:00 arasında açıktır.
• Erişilebilirlik: Maalesef engelli ziyaretçiler için uygun değildir.
• Yeme-İçme: Çevrede yeme-içme imkanları bulunsa da, tersane girişinde su ve yiyecek satılmamaktadır.
• Giyim: İçerisi gölge olsa da güneşli günlerde şapka ve güneş kremi bulundurmanız önerilir.
• Ziyaret Süresi: Tersane ve çevresini gezmek için en az 1-1,5 saat ayırmanız tavsiye edilir.
• En İyi Ziyaret Zamanı: Tersane dört mevsim ziyaret edilebilir, ancak sabah erken saatler ve gün batımı öncesi, fotoğraf çekmek için en ideal zamanlardır.

Kültürel Önemi ve Miras

Alanya Tersanesi, Selçuklu Devleti'nin denizcilik gücünün ve Akdeniz'deki hakimiyetinin somut bir göstergesidir. Dünyanın hala işleyebilen en eski tersanesi olma unvanını taşıması, yapının tarihsel ve kültürel önemini vurgulamaktadır.

Tersane, sadece bir gemi yapım merkezi değil, aynı zamanda döneminin teknolojik bilgisini, mimari anlayışını ve savunma stratejilerini yansıtan önemli bir kültürel mirastır. Günümüzde müze olarak korunması ve kültürel etkinliklere ev sahipliği yapması, bu değerli mirasın gelecek nesillere aktarılmasını sağlamaktadır.

Alanya'nın büyüleyici tarihi yarımadasında, Kızıl Kule'den sonra mutlaka ziyaret etmeniz gereken Alanya Tersanesi, size 800 yıllık bir zaman yolculuğu sunuyor. Kemerli gözlerinden Akdeniz'in masmavi sularını izlerken, Selçuklu denizciliğinin izlerini keşfetmek ve tarihin derinliklerine dalmak için eşsiz bir fırsat kaçırmayın!